H Ουγκάντα κάνει ποδήλατο και μια γυναίκα κρύβεται πίσω από τις αλλαγές που έρχονται!
Ποδήλατο στην Ουγκάντα; Κι όμως, η Αφρική έχει κάθε λόγο να αγκαλιάσει ένα οικονομικό, φιλικό στο περιβάλλον και κοινωνικά θετικό μέσο μετακίνησης.
Η Amanda Ngabirano είναι από εκείνους τους ανθρώπους των οποίων το βλέμμα λάμπει. Είναι ιδιαιτέρως φιλική, χαμογελά συχνά, μιλάει με πάθος και είναι εξαιρετικά ευγενική.
Είναι Urban Planner, με σπουδές στην Καμπάλα και μεταπτυχιακό στην Ολλανδία. Ζει στην Καμπάλα και είναι η γυναίκα που έχει αποφασίσει να φέρει το ποδήλατο στην Αφρική!
Μίλήστε μας για σας και ποιος είναι ο ρόλος σας στην ανάπτυξη του ποδηλάτου στην Ουγκάντα.
Ονομάζομαι Amanda Ngabirano. Γεννήθηκα και μεγάλωσα στην Ουγκάντα και είμαι το έκτο παιδί μιας δωδεκαμελούς οικογένειας. Είμαι Urban Planner. Ξεκίνησα τις σπουδές μου ως δασκάλα και στη συνέχεια εργάστηκα ως παρουσιάστρια ειδήσεων στην Εθνική Ραδιοφωνία και Τηλεόραση της Ουγκάντα (Uganda Broadcasting Corporation TV and Radio – UBC TV & Radio).
Σήμερα διδάσκω αστικό και περιφερειακό σχεδιασμό στο Πανεπιστήμιο Makerere της Καμπάλα. Λατρεύω τη διδασκαλία και προσέχω πάντα όταν διδάσκω – αλλά και όταν εργάζομαι για πελάτες – να αφήνω στους άλλους το χώρο τους. Γιατί το να μην αφήνεις χώρο στους άλλους είναι ένα από τα βασικά λάθη του εκπαιδευτικού συστήματος στην Ουγκάντα.
Είμαι κυριολεκτικά παθιασμένη με την τάξη στις πόλεις και τις ίσες ευκαιρίες στην ανάπτυξη και τη μετακίνηση. Και για να γίνω πιο συγκεκριμένη, είμαι εξαιρετικά παθιασμένη με το ποδήλατο! Κάνω ό,τι μπορώ μέσα στις δυνατότητές μου για την ανάπτυξη της χρήσης του ποδηλάτου στη χώρα μου και θα ήθελα να μπορώ να κάνω ακόμα περισσότερα και μάλιστα σε πιο σύντομο χρονικό διάστημα. Προς το παρόν δουλεύω κυρίως στη δημιουργία αντίληψης για το ποδήλατο και στο marketing για την προώθηση της χρήσης του ποδηλάτου. Ως γυναίκα, πιστεύω πως αυτό είναι μια εξαιρετική ευκαιρία να αγγίξει αυτή η προσπάθεια τόσο τους άντρες όσο και τις γυναίκες γιατί η αλήθεια είναι πως δεν βλέπουμε συχνά κυρίες πάνω στο ποδήλατο στην Ουγκάντα.
Ασχολούμαι με αρκετές και διαφορετικές δραστηριότητες, όπως να οργανώνω βόλτες στην πόλη ή ημέρες χωρίς αυτοκίνητο με την εμπλοκή πάντα της δημοτικής αρχής και των αρμόδιων υπουργείων για τις μεταφορές και τη μετακίνηση. Το κάνω αυτό για την Ουγκάντα αλλά έχω ολόκληρη την Αφρική στο μυαλό μου. Αυτό είναι άλλωστε και το όνειρό μου: να αντιληφθεί η Αφρική την ανάγκη και τη σημασία για τη δημιουργία ευκαιριών με στόχο την ανάπτυξη της ασφαλούς χρήσης του ποδηλάτου. Επίσης, προτιμώ να συνδέω το ποδήλατο με τα άλλα μέσα μεταφοράς και τη μετακίνηση στην πόλη με την ποιότητα του δημόσιου χώρου. Το ποδήλατο από μόνο του δεν είναι αρκετό φυσικά αλλά είναι σημαντικό να αναγνωρίσει κάποιος τα πλεονεκτήματα που προσφέρει.
Όλα τα παραπάνω δεν τα κάνω μόνη μου, έχω μια εξαιρετική ομάδα με εξίσου παθιασμένα άτομα και πιστεύω πως αυτό μας κάνει πιο δυνατούς και προσηλωμένους στο στόχο μας.
Πώς ξεκινήσατε να ασχολείστε με την ανάπτυξη της χρήσης του ποδηλάτου;
Το πάθος μου για το ποδήλατο ξεκίνησε όταν έκανα το μάστερ μου στην Ολλανδία. Νομίζω πως τότε ήταν που πρακτικά άρχισα να βλέπω γύρω μου ποδήλατα και να ανακαλύπτω τα πλεονεκτήματα του ποδηλάτου. Ήταν εξαιρετικά ακριβά να πηγαίνεις στο Πανεπιστήμιο με το λεωφορείο. Ήταν επίσης και εξαιρετικά αργό. Κι εγώ έφτανα πάντα πιο αργά απ’ όσους χρησιμοποιούσαν ποδήλατο. Στην αρχή δεν μπορούσα να φανταστώ τον εαυτό μου να χρησιμοποιεί ποδήλατο, δεν ήξερα καν να κάνω καλά ποδήλατο και επιπλέον δεν μπορούσα να φανταστώ πώς θα γινόταν να το κάνω φορώντας φούστες ή φορέματα. Παρόλα αυτά αποφάσισα να αγοράσω ένα μεταχειρισμένο Gazelle για 60 ευρώ. Ένας φίλος από την Τανζανία με τον οποίο είμαστε στο ίδιο μεταπτυχιακό πρόγραμμα, μου έκανε μερικά μαθήματα – τρία για την ακρίβεια – στη γειτονιά μας. Μου πήρε αρκετό χρόνο για να αποκτήσω αυτοπεποίθηση και για πολλά βράδια έβλεπα εφιάλτες τη νύχτα… Ήταν δύσκολο στην αρχή αλλά σύντομα άρχισα να το διασκεδάζω. Ήταν τότε που υποσχέθηκα στον εαυτό μου να κάνω ό,τι θα περνούσε από το χέρι μου για να προωθήσω τη χρήση του ποδηλάτου στην Ουγκάντα και είμαι πλέον χαρούμενη που βλέπω πως ήδη έχουν γίνει τα πρώτα βήματα προς αυτή την κατεύθυνση.
Ποια είναι η κατάσταση που επικρατεί αυτή τη στιγμή για τους χρήστες ποδηλάτου στην Ουγκάντα;
Με δεδομένο πως δεν υπάρχουν ασφαλείς ποδηλατόδρομοι, οι ποδηλάτες αντιμετωπίζονται ως ευπαθείς χρήστες των δρόμων. Η χρήση ποδηλάτου είναι ακόμη συνδεδεμένη με τη φτώχια και οι περισσότεροι ποδηλάτες έχουν κόμπλεξ κατωτερότητας σχετικά με το κοινωνικό τους στάτους. Προς το παρόν, τόσο στην Ουγκάντα όσο και στην υπόλοιπη Αφρική, οι ποδηλάτες είναι στο έλεος των αυτοκινητιστών και αυτό είναι κάτι που το γνωρίζουν καλά και τα δύο μέρη.
Υπάρχουν πάντως πλέον κάποια σχέδια για τη δημιουργία πιλοτικών προγραμμάτων για λωρίδες ποδηλάτου και, προσωπικά, ανυπομονώ να τα δω να υλοποιούνται! Ελπίζω να… προλάβω να δω ποδηλατικές υποδομές στην Καμπάλα…
«Every great dream begins with a dreamer. Always remember, you have within you the strength, the patience, and the passion to reach for the stars to change the world.» Harriet Tubman.
«I am dreaming of my Africa with safe cycling infrastructure for her future: where all can freely choose to ride somewhere, when they want, where our children will stop riding in our houses and compounds, but get on streets and remain safe from traffic cruelty; streets where children, women and the elderly will smile as they move, streets with better air quality, streets where men will safely pause and admire their healthy, happy and free families as they move, and be proud of where they belong and live; I am forever dreaming of free streets, free neighbourhoods, happy and united people. And to be honest, I am dreaming of leaders who have these same dreams.»
Ποια είναι τα μεγαλύτερα προβλήματα που πρέπει να ξεπεράσετε και πώς σκοπεύετε να τα αντιμετωπίσετε;
Το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι η νοοτροπία των πολιτών. Είναι η νοοτροπία που αποκλείει το ποδήλατο απ’ ό,τι πλάνα κι αν γίνονται στις πόλεις. Είναι η νοοτροπία που εφευρίσκει δικαιολογίες γιατί είναι αδύνατο να δημιουργηθούν υποδομές για το ποδήλατο στην Καμπάλα. Η πιο συχνή είναι πως οι δρόμοι είναι στενοί, άρα είναι αδύνατο να εντάξεις και το ποδήλατο στην κυκλοφορία. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο πως οι περισσότεροι πιστεύουν πως το ποδήλατο είναι για τους φτωχούς. Και η δική μου νοοτροπία δεν ήταν καλύτερη πριν ζήσω στην Ολλανδία αλλά δεν μπορούμε να περιμένουμε μέχρι να πάνε όλοι στην Ολλανδία και να δουν τι έχει πετύχει το ποδήλατο για τις πόλεις τους εκεί. Πρέπει να αλλάξουμε εμείς τη νοοτροπία, πρέπει να το κάνουμε εδώ. Γι’ αυτό το πρώτο που κάνουμε οι συνεργάτες μου κι εγώ είναι να προσπαθήσουμε να αλλάξουμε τη νοοτροπία. Εμπλεκόμαστε σε δράσεις για το ποδήλατο και για την ευαισθητοποίηση των πολιτών σε διαφορετικές πόλεις. Στόχος μου είναι να εμπλέξω στις δράσεις αυτές τον ίδιο τον Πρόεδρο της χώρας ώστε να εκτιμήσει πρώτα εκείνος τα πλεονεκτήματα της χρήσης του ποδηλάτου και να εργαστεί ο ίδιος προς την ανάπτυξή του και να εκμεταλευτεί τα οικονομικά, κοινωνικά και περιβαλλοντικά του οφέλη. Και πιστεύω πως είναι θέμα χρόνου να γίνει αυτό…
Ποια πιστεύετε πως θα είναι τα πλεονεκτήματα από τη χρήση του ποδηλάτου για την Ουγκάντα;
Η κυβέρνηση προσπαθεί να πείσει τους πολίτες να κάνουν οικονομία αλλά η ίδια ξοδεύει πάρα πολλά χρήματα ως κόστος μεταφορών. Η προώθηση της χρήσης του ποδηλάτου θα μπορούσε να εξοικονομήσει σημαντικά ποσά από τις μετακινήσεις και τις μεταφορές. Επίσης οι πολίτες δεν βρίσκονται πλέον σε καλή φυσική κατάσταση, με δυσάρεστες επιπτώσεις για την υγεία τους εξαιτίας της έλλειψης τακτικής άσκησης. Το ποδήλατο, ως ασφαλές μέσο μετακίνησης θα μπορούσε να βοηθήσει τόσο να εξοικονομηθούν οι απαραίτητοι πόροι όσο και να βελτιωθεί η υγεία των πολιτών. Αλλά και σε κοινωνικό επίπεδο, το ποδήλατο θα μπορούσε να προσφέρει ένα μέσο ασφαλούς μετακίνησης στις γυναίκες που ασχολούνται με πολλά θέματα που έχουν να κάνουν με τη φροντίδα του σπιτιού και εξωτερικές, καθημερινές εργασίες. Σήμερα οι γυναίκες φοβούνται να χρησιμοποιήσουν το ποδήλατο περισσότερο από τους άντρες. Επιπλέον, σε κοινωνικό επίπεδο, η χρήση του ποδηλάτου θα μπορούσε να μειώσει το κενό ανάμεσα σε πλούσιους και φτωχούς. Και αυτό είναι κάτι που η Ουγκάντα το έχει μεγάλη ανάγκη.
Έχετε κάποια εκτίμηση για το πόσα ποδήλατα πωλούνται ετησίως στην Ουγκάντα και τι κατηγορίες ποδηλάτων πωλούνται περισσότερο;
Δυστυχώς δεν έχω ακόμα αυτή την πληροφόρηση. Αλλά δεν πιστεύω πως πωλούνται αρκετά. Στην πόλη, χρησιμοποιούν κυρίως ποδήλατο φοιτητές και στρατιώτες. Στα χωριά το ποδήλατο χρησιμοποιείται ως μέσο για μεταφορές προϊόντων αλλά και για μετακίνηση από το ένα χωριό στο άλλο, κυρίως από φτωχούς ανθρώπους.
Στις πόλεις επίσης υπάρχουν κάποιοι που έχουν ξεκινήσει υπηρεσία ταξί με ποδήλατο, για μεταφορά ατόμων. Όλα τα παραπάνω αποτελούν μια ένδειξη πως υπάρχει δυναμική για την ανάπτυξη της χρήσης του ποδηλάτου στην Ουγκάντα, αρκεί να κινηθούμε προς τη σωστή κατεύθυνση.
